سوال:

چرا امام باقر(ع) وصیت نمود که پس از شهادتش ده سال در منا برای او مجلس عزا بر پا کنند؟

پاسخ:

امام صادق(ع) از پدرش، امام باقر(ع) نقل می کند: “برای من ده سال در منی و در ایام منی عزاداری کنید”. [۱]

به صورت مشخص نمی توان گفت علت عزاداری در منی چیست و چرا حضرت چنین وصیت نمود، ولی عزاداری با دو هدف عمده صورت می گیرد:

یکم: حفظ یاد و خاطره ها: برای شخصیت ها بعد از سال ها عزاداری کرده و سالگرد می گیرند، تا یاد و خاطره آن ها در اذهان باقی مانده و نسل های بعد به ابعاد شخصیت آنان آشنا شوند. البته عزاداری ها خود پیام های دیگر، مانند: الگو دهی و بررسی ابعاد شخصیتِ افراد را در پی دارد.

شاید سفارش امام باقر(ع) برای عزاداری بدین جهت باشد. البته عزاداری بدین هدف اختصاص به منی ندارد. شاید توجیه حضرت که برای او در منی، بدان منظور است که منی یکی از مقدس ترین مکان ها بوده و در ایام حج، حاجی ها با قلب آکنده از معنویت و به دور از هر گونه شائبه دنیا گرایی، در آن مکان حضور پیدا می کنند، در نتیجه با ابعاد شخصیت حضرت آشنا می شوند و از معارف بلند آن امام همام بهره می گیرند.

دو: مبارزه سیاسی: برخی از وصیت ها به منظور مبارزه سیاسی علیه دشمنان و رشد سیاسی مردم صورت می گیرد. حضرت زهرا(س) وصیت نمود که خلفا در تشییع جنازه او شرکت نکنند و بر حضرت مخفی باشد. بی تردید یکی از علل عمده این است که به ساحت مقدس حضرت اهانت و ظلم شده و ولایت که حق امام علی(ع) بود، از او غصب شده است. سفارش حضرت زهرا(س) این پرسش را به وجود آورد که چرا قبر دختر پیامبر – با آن عظمت- مخفی باشد و خلفای به ظاهر اسلامی در تشییع جنازه او شرکت نکنند؟

امام باقر(ع) با سفارش خود مبنی بر عزاداری در منی، در حقیقت مبارزه سیاسی علیه رهبران ستمگر را ادامه داد. اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر امام باقر(ع) حکایت از آن دارد که بر شیعیان ستم روا رفته و حاکمان اموی، به ویژه هشام بن عبدالملک از هیچ جنایتی علیه امام و شیعیان اجتناب نمی کردند، از این رو امام (ع) عملاً با تربیت شاگردان و بیان معارف دین، از مذهب پاسداری نموده، علیه ستمگرا مبارزه نمود. یکی از راهکارهای مهم ادامه‌ مبارزه تدوین وصیت نام و سفار ب عزاداری بود.

امام باقر(ع) با این وصیت عملاً مبارزه سیاسی خویش را ادامه داد. این راهکار بسیار مناسب بود، زیرا در ایام حج مسلمانان به منی رفته، با ابعاد شخصیت امام باقر(ع) آشنا شده ، این پرسش را مطرح می کردند که چرا امام را به شهادت رساندند؟ چرا برای حضرت در ایام حج در منی عزاداری شود؟

پی نوشت:
[۱]. بحارالانوار ج ۴۴ص ۲۸۹ باب ثواب البکاء علی مصیبه الحسین(ع).